Vadeli işlemler, organize piyasalarda işlem gören kontratlardır. Vadeli işlemlerde, işlem gerçekleşmeden önce işlemin koşulları ve şartları belirlidir. Bu finansal enstrümanlarda belirli bir vade vardır, vade sonu geldiğinde alıcı ve satıcı taraflar ya ürünü teslim eder, yani fiziksel teslimata girer ya da pozisyonlarını ters işlem yapmak koşuluyla kapatırlar. Vadeli işlemlerde ürünler para birimleri, emtialar, dünya vadeli borsa endeksleri, hisse senetleri veya finansal ürünler üzerine yazılabilir. Başlangıç teminatı ve sürdürme teminatı gibi kavramlar ürünün işlem gördüğü borsa tarafından belirlenir ve herkes için aynıdır.
Yurt dışı vadeli işlemlerde, 2016 yılı işlem hacmine göre ürün bazında aşağıdaki gibi bir sıralama yapılabilir. Vadeli işlemlerde işlem adedine kontrat veya lot denilmektedir. Bir üründe açık pozisyon sayısı ne kadar fazla ise o üründe o kadar fazla ilgi vardır denilebilir.
Vadeli İşlemler | Hacim (Lot,Milyar) |
Hisse Senetleri | 6.5 |
Endeksler | 5.8 |
Faiz | 3.2 |
Para Birimleri | 2.1 |
Tarımsal Emtia | 1.4 |
Enerji | 1.2 |
Değerli Metaller | 1.1 |
Diğer | 0.3 |
Ürün bazında yukarıda verilen işlem hacimlerinin detaylarına bakıldığında yine Amerikan borsalarının ön plana çıktığını görüyoruz. İşlem hacmi bakımından ilk sırada yer alan ABD vadeli işlemler borsasıdır. CME group içerisinde yer alan CBOT ve NYMEX vadeli işlem borsalarında da işlem hacmi oldukça yoğundur. Petrol vadeli, altın vadeli ve para birimleri gibi en çok işlem yapılan vadeli ürünler bu borsalarda yer almaktadır.
Vadeli İşlem Borsası | Ülke |
CME Borsası | Amerika |
ICE Borsası | Amerika |
EUREX Borsası | Avrupa |
NSE Borsası | Hindistan |
Bovespa Borsası | Brezilya |
Moskova Borsası | Rusya |
Ürün bazında işlem hacimleri kırılımına baktığımızda ise tarımsal emtia ürünlerinde en çok işlem yapılan ilk üç vadeli işlem ürünü sırasıyla, Soya Fasulyesi, Şeker ve Kauçuk vadeli ürünleridir. Enerji vadeli işlemlerde sıralama, Brent petrol, ham petrol ve doğalgaz vadeli ürünleridir. Faiz ürünlerinde açık ara Amerika 10 yıllık tahvilleri en çok işlem gören üründür. Bunun yanı sıra ABD 2 yıllık ve 5 yıllık tahvilleri de aktif olarak vadeli işlemler borsalarında işlem görmektedir. Endeks vadeli işlemler kategorisinde sıralama, e-mini S&P500 endeksi, Euro stoxx 50 ve RTS future işlemleri olarak sıralanmaktadır. Değerli metaller kategorisinde, gümüş, bakır ve demir cevheri vadeli işlemleri öne çıkan ürünlerdir. Para birimlerinde majör paritelerin yanı sıra Rus rublesi, Hindistan rupisi gibi para birimleri vadeli işlemler borsalarında önemli bir hacim göstermektedir.