1970’li yılların başlarında Bretton Woods anlaşmasının sona ermesi ile birlikte döviz kurlarında başlayan volatilite, swap benzeri türev ürünlerin hayata geçmesine imkan sağladı. Her geçen gün gelişen teknolojinin katkısıyla da günümüze gelindiğinde kaldıraçlı türev piyasalarda banka ve benzeri finansal kuruluşların yanı sıra bireysel yatırımcılar da oldukça dar spread oranları ile kolayca işlem yapma fırsatı yakaladılar. Türkiye’de özellikle son 10 yıldır gelişen forex piyasaları, 2012 yılından itibaren SPK regülasyonu gereği forex piyasalarında işlem yapma imkânı sağlayan finansal kuruluşların denetlenmeye başlanması ile kaldıraç oranı kullanarak daha yüksek hacimli işlem yapma fırsatından yararlanmak isteyen büyük-küçük tüm yatırımcıların ilgisi artmaya başladı.
Forex’te Kaldıraç Örneği
Forex piyasalarında sıkça kullanılan ve yatırımcılar tarafından risk unsuru olarak görülen “kaldıraç” kavramını netleştirmek için bir örnek üzerinden gidelim. FinansolineFX’de 1/100 kaldıraç oranı seçeneğiyle forex hesabı açan Ahmet Bey’in, başlangıç teminatı olarak hesabına 1.000 USD yatırdığını düşünelim. Ahmet Bey’in yatırmış olduğu bu teminat ile açabileceği maksimum pozisyon büyüklüğü 100.000 USD ( 1.000 x 100 ) ‘dir. Maksimum pozisyon büyüklüğünün burada altını çizmek gerekiyor. Çünkü yatırımcıların kullanmış olduğu işlem platformuna bağlı olarak emir ekranında açmış olduğu pozisyonun nominal büyüklüğü de görülebilir, lot cinsinden değeri de. Eğer Ahmet Bey forex piyasalarında en sık kullanılan işlem platformlarından biri olan MetaTrader5 platformunda USD/TRY paritesinde işlem yapıyorsa, emir ekranında “volume” olarak görülen alanda “ 1 “ seçerek 1 lot’luk pozisyon açmış olur. Açmış olduğu pozisyonun nominal büyüklüğü de 100.000 USD olur. Artık Ahmet Bey ‘in hesabındaki 1.000 USD, USDTRY fiyatının her bir pip yükseliş / düşüş ‘ünde 100.000 USD ‘lik bir pozisyonun karını veya zararını içerecek şekilde artar veya azalır.
Kaldıraçlı İşlemler Riskli mi? Forex İşlemleri Riskli mi?
Forex piyasalarında kaldıraç oranlarının yüksek olması zaman zaman yatırımcılarda “ acaba forex çok mu riskli? “ sorusunu akıllara getiriyor olabilir. Ancak kaldıraç oranı ve risk kavramları bilinenin aksine birbirleri ile çok da doğru orantılı olmayabiliyor. Bir örnek ile açıklamak gerekirse; Kemal Bey 1/1 kaldıraç oranı ile forex hesabı açarak 100.000 USD başlangıç teminatı yatırdı ve USD/TRY paritesinde 100.000 USD’lik pozisyon açmak istiyor. Bunun için kendisinin MetaTrader5 platformunda 1 lot ( 100.000 USD ) pozisyon açabilmesi için başlangıç teminatının tümünü kullanması gerekiyor ve geriye serbest teminatı kalmıyor. Ancak Kemal Bey kaldıraç oranını 1/100 seçerek forex hesabı açmış olsaydı bu durumda, yine 1 lot ( 100.000 USD ) pozisyon açabilmek için başlangıç teminatı olan 100.000 USD’nin içinden 1.000 USD ( 100.000 / 100 ) teminata ayrılacak ve geriye kalan 99.000 USD serbest teminatı, yani güvencesi olacaktır.
Kaldıraç hakkında doğru bilinen yanlışlardan bir tanesi de yüksek kaldıraç = yüksek zarar. Aslında gerçekte durum böyle değildir. Yukarıdaki örnek üzerinden devam edersek, 1/1 kaldıraç ile forex hesabı açan Kemal Bey’in aldığı 1 lot pozisyonun kar/zararı ile 1/100 kaldıraç seçseydi 1 lot pozisyonun karı/zararı aynı olacaktı. Kaldıraç, karın/zararın daha az veya çok olmasına etki etmez, sadece başlangıç teminatının az veya çok olmasını belirler.
Kaldıraçlı İşlem Örnekleri
Vermiş olduğumuz örneklerden de anlaşılacağı gibi kaldıraç oranı düşük teminatlarla yüksek hacimli pozisyon açabilmemizi sağlıyor. Buradaki risk unsuru yatırımcıların daha fazla pozisyon açmak adına yüksek kaldıraç kullanmalarıdır. Yani eğer Kemal Bey 1/100 kaldıraç kullanarak açmış olduğu 1 lot’luk işlemin ardından geride 99.000 USD daha kaldı diyerek yüksek lot oranları ile pozisyon açmaya devam ederse işte o zaman kaldıraç oranı yatırımcılar için risk oluşturmaya başlayabilir. Ancak Kemal Bey oluşturmuş olduğu stratejiler doğrultusunda ve kendi risk algısını hesaba katarak başka pozisyon almadan veya sınırlı pozisyon açarak işlem yapmaya devam ederse, USD/TRY paritesinin beklentilerinin aksi yönde hareket etmesi durumunda dahi uzunca bir süre pozisyonunu koruyarak kara geçmesini bekleyebilir. Forex piyasaları ve kaldıraç imkânı evet risk unsuru olabilir çünkü kazanılan paranın miktarı alınan risk ile doğru orantılıdır. Ancak bu riskin düzeyini ayarlamak tamamen yatırımcının inisiyatifindedir.
